Retouche in twintig-
twintig
Inleiding
Het is in de achterliggende jaren een goede gewoonte
van het bestuur geworden om zich van tijd tot tijd te
bezinnen op de stand van zaken binnen de club. Leden
ontwikkelen hun technische en artistieke vaardigheden
en hun stijl van fotograferen. Het is de taak van het
bestuur daarop in te spelen en richting aan te geven.
De kernvraag van deze notitie is: hoe kunnen we de
leden van Retouche in de komende jaren inspireren en
stimuleren in hun fotografische ontwikkeling.
Waar staan we?
In de achterliggende jaren is bij Retouche de nadruk
komen te liggen op het bespreken van foto’s. We
hebben daarbij ondersteuning gezocht en gekregen van
Diana Bokje. Het bespreken van foto’s is, samen met
het uitvoeren van opdrachten, de kern van onze
clubavonden geworden.
Het bespreken van foto’s heeft geleid tot een duidelijk
zichtbare ontwikkeling (lees: verbetering) van de
kwaliteit van onze foto’s, aldus de juryleden van onze
jaartentoonstelling. We voldoen daarmee aan de wens
van elk (nieuw) lid van Retouche, nl. om beter te leren
fotograferen. De ‘methode Bokje’ (alleen onder die
naam bekend bij Retouche!) leert je beter naar foto’s
kijken en je te verdiepen in de bedoeling van de
fotograaf. En passant worden daardoor ook je eigen
foto’s boeiender.
Zowel voor de besprekers als voor de fotografen van
Retouche heeft de ‘methode Bokje’ zijn waarde
bewezen. Zij voldoet nog steeds goed. Dat neemt niet
weg, dat, zoals met alle kennis, ook de kennis van de
‘methode Bokje’ een beetje aan scherpte verliest.
Enerzijds krijgen het kijken naar een foto (hardop
zeggen wat je ziet) en het analyseren van
beeldelementen in hun onderlinge samenhang krijgen
wat minder aandacht. De adviezen aan de fotograaf (“ik
zou een ander standpunt kiezen’) en de waardering
(‘mooi!’, ‘toch wat minder’) krijgen anderzijds juist
meer aandacht. De consequentie hiervan is, dat we te
weinig toekomen aan vragen als: wat heeft fotograaf
tot uitdrukking willen brengen’ en ‘welke adviezen
kunnen we hem/haar geven om zijn/haar doel beter te
bereiken’. Als we daar meer aandacht aan geven komen
we weer dichter bij de kern van Retouche ‘elkaar
stimuleren om boven jezelf uit te stijgen’ zonder op
lange en/of zere tenen te gaan staan.
Bij de fotobesprekingen komt de techniek aan de orde
als de foto daartoe aanleiding geeft. Dat geldt zowel
voor de kennis van de camera als voor de kennis van de
nabewerking (Photoshop e.d.). Voor gevorderden is dat
geen enkel probleem. Zij herkennen de termen en
zoeken verder hun weg wel, al dan niet met behulp van
andere clubleden. De kennisoverdracht van
gevorderden naar beginners vraagt echter nog wel de
nodige aandacht. Hier ligt een taak voor de Retouche
Academy.
De blik vooruit
Langzaam maar zeker is bij de leden van Retouche de
behoefte ontstaan om op een ander niveau van elkaar
te leren. Bij steeds meer leden gaat de vraag spelen:
hoe lukt het mij om de kijker te boeien met mijn foto
ook al houdt hij/zij helemaal niet van, bijvoorbeeld,
stoommachines of portretten. Dat brengt je als
fotograaf in de eerste plaats bij jezelf, en precies bij
de vraag: wat boeit mij nou in dat herfstlandschap? Hoe
breng ik het zodanig in beeld dat het een boeiend
wordt om naar te kijken? Techniek en compositieregels
worden dan hulpmiddelen bij het vergroten van de
zeggingskracht van foto’s: foto’s met stopkracht (John
van Gessel) of bij het maken van ‘foto’s met een
haakje’ (Diana Bokje).
Voor ‘foto’s met een haakje’ is een sterke compositie
belangrijk en ook dat de techniek ‘klopt’. Er mogen
best foutjes in zitten, maar ze mogen niet afleiden van
de essentie van het beeld. Scherpe omschrijvingen zijn
er niet voor, maar je voelt haarfijn wanneer een foto
‘een haakje’ heeft. Let wel, niet elke foto met ‘een
haakje’ levert tijdens de jaartentoonstelling een
medaille of (erger nog) een beker op. Om foto’s ‘van
een haakje te voorzien’ spelen fotobesprekingen en
werkgroepen een belangrijke rol.
Eigen stijl
Even terug naar ‘beter fotograferen’. In bladen zoals
Shutr worden regelmatig foto’s besproken waar je
(even) aan moet wennen. In het begeleidende artikel
wordt uitgelegd wat de foto’s zo karakteristiek maakt
voor die fotograaf. De vraag is dus, wat maakt dat
mensen de fotograaf aan zijn/haar foto’s herkennen.
Stelling: mensen met een eigen stijl zijn vrijwel altijd
boeiend, ook al houd je niet van die stijl.
Het ligt in de lijn van de ontwikkeling van Retouche dat
we in de komende jaren aandacht gaan geven aan een
herkenbare eigen stijl. Dat wil vooral NIET zeggen, dat
techniek en compositieregels overboord gaan.
Integendeel! Je moet ze simpelweg zo goed kennen, dat
je je ‘eigen handtekening ermee kan zetten’!
Het gaat er bij het ontwikkelen van een eigen stijl om,
dat de manier van kijken, van inkaderen, van
onderwerpkeuze, van keuze van details, van omgaan
met kleur, van belichten en van nabewerken
kenmerkend is voor jou. Anderen herkennen op een
gegeven moment jouw stijl. Meestal eerder dan jij dat
zelf doet.
Hoe kunnen we elkaar helpen bij het ontwikkelen van
een eigen stijl? Denk aan de combinatie van
opdrachten, vrij werk en het werken in werkgroepen.
Daarnaast kunnen presentaties over uiteenlopende
onderwerpen en technieken inspireren om nieuwe
dingen te proberen. De opdrachten zorgen ervoor, dat
je (alleen of in een werkgroep) alle aandacht kunt
besteden aan de vraag hoe je de opdracht gaat
uitwerken. Veel van de creativiteit gaat zitten in het
bedenken van de uitwerking van de opdracht.
Veel fotografen zijn ook los van opdrachten aan het
fotograferen. Je zou het ‘vrij werk’ kunnen noemen.
Losse foto’s of kleine series, die iemand wil laten zien
enkel en alleen met de bedoeling om feed back te
krijgen op de zeggingskracht van de foto’s. De fotograaf
legt uit wat hem/haar voor ogen stond met de
foto(serie). Deze uitleg is het begin van een gesprek,
dat als doel heeft de fotograaf verder te helpen in het
ontwikkelen van zijn/haar een eigen stijl en de daarbij
behorende expressieve vaardigheden met fotografie.
Op clubavonden vraagt dit een serieuze inbreng van de
leden van Retouche en zeker ook een goede leiding van
het gesprek. De Programmacommissie kan zoeken naar
een vorm waarin leden, die dat willen gedurende een
clubjaar mogelijkheden krijgen om een aantal foto’s in
te brengen voor een bespreking (en feedback krijgen).
Het bestuur zal nadenken wie binnen Retouche goede
gespreksleiders zijn of kunnen worden.
Creatieve foto’s
Recentelijk hebben de leden van Retouche opdrachten
gekregen als ‘Wat maak je ervan?’, ‘Hoe loopt dit af’ en
‘Bewust onscherp’. Uitdagende onderwerpen en
werkwijzen, die de creativiteit stimuleren. Dat geldt
overigens ook voor de estafettefoto’s. Kern van deze
opdrachten is: welke associaties roepen voorbeeldfoto’s
op en hoe kom je vandaaruit tot een originele foto met
een herkenbare eigen inbreng.De kernvraag is: hoe
stimuleren we elkaars creativiteit zonder een te strak
kader aan te leggen? Waar ligt de grens tussen creatief
en ‘gezocht’. Anders gezegd: tussen kunst en kitsch.
Ook hier gaat het om een ontwikkeltraject, dat staat of
valt met een goede en goed geleide bespreking van de
resultaten. Coaching is een mogelijk traject.
Coaching en de Retouche Academy
In de voorgaande paragrafen is het ontwikkelen van
technische, expressieve en creatieve vaardigheden aan
de orde geweest. Gegeven de uiteenlopende
vaardigheden van onze leden is een één-op-één
benadering vermoedelijk het meest effectief. Hierbij
komen twee mogelijkheden in beeld, t.w.
1. Elkaar opzoeken tijdens werkavonden, na mogelijk al
via de mail contact gelegd te hebben over het specifieke
onderwerp.
2. Het oorspronkelijke idee van de Retouche Academy
nieuw leven inblazen. Dat vraagt het opnieuw onder de
aandacht brengen van de Academy, maar ook een
zorgvuldige match tussen coach en gecoachte. Als de
coaching echt gaat werken mogen we er veel van
verwachten.
Coaching kan goeddeels naast of in de andere
clubactiviteiten plaatsvinden. Werkgroepen bieden een
uitstekend coachingskader.
Maarten Mulder, Naldo Peverelli, 24 januari 2020