Retouche in twintig- twintig Inleiding Het is in de achterliggende jaren een goede gewoonte van het bestuur geworden om zich van tijd tot tijd te bezinnen op de stand van zaken binnen de club. Leden ontwikkelen hun technische en artistieke vaardigheden en hun stijl van fotograferen. Het is de taak van het bestuur daarop in te spelen en richting aan te geven. De kernvraag van deze notitie is: hoe kunnen we de leden van Retouche in de komende jaren inspireren en stimuleren in hun fotografische ontwikkeling. Waar staan we? In de achterliggende jaren is bij Retouche de nadruk komen te liggen op het bespreken van foto’s. We hebben daarbij ondersteuning gezocht en gekregen van Diana Bokje. Het bespreken van foto’s is, samen met het uitvoeren van opdrachten, de kern van onze clubavonden geworden. Het bespreken van foto’s heeft geleid tot een duidelijk zichtbare ontwikkeling (lees: verbetering) van de kwaliteit van onze foto’s, aldus de juryleden van onze jaartentoonstelling. We voldoen daarmee aan de wens van elk (nieuw) lid van Retouche, nl. om beter te leren fotograferen. De ‘methode Bokje’ (alleen onder die naam bekend bij Retouche!) leert je beter naar foto’s kijken en je te verdiepen in de bedoeling van de fotograaf. En passant worden daardoor ook je eigen foto’s boeiender. Zowel voor de besprekers als voor de fotografen van Retouche heeft de ‘methode Bokje’ zijn waarde bewezen. Zij voldoet nog steeds goed. Dat neemt niet weg, dat, zoals met alle kennis, ook de kennis van de ‘methode Bokje’ een beetje aan scherpte verliest. Enerzijds krijgen het kijken naar een foto (hardop zeggen wat je ziet) en het analyseren van beeldelementen in hun onderlinge samenhang krijgen wat minder aandacht. De adviezen aan de fotograaf (“ik zou een ander standpunt kiezen’) en de waardering (‘mooi!’, ‘toch wat minder’) krijgen anderzijds juist meer aandacht. De consequentie hiervan is, dat we te weinig toekomen aan vragen als: wat heeft fotograaf tot uitdrukking willen brengen’ en ‘welke adviezen kunnen we hem/haar geven om zijn/haar doel beter te bereiken’. Als we daar meer aandacht aan geven komen we weer dichter bij de kern van Retouche ‘elkaar stimuleren om boven jezelf uit te stijgen’ zonder op lange en/of zere tenen te gaan staan. Bij de fotobesprekingen komt de techniek aan de orde als de foto daartoe aanleiding geeft. Dat geldt zowel voor de kennis van de camera als voor de kennis van de nabewerking (Photoshop e.d.). Voor gevorderden is dat geen enkel probleem. Zij herkennen de termen en zoeken verder hun weg wel, al dan niet met behulp van andere clubleden. De kennisoverdracht van gevorderden naar beginners vraagt echter nog wel de nodige aandacht. Hier ligt een taak voor de Retouche Academy. De blik vooruit Langzaam maar zeker is bij de leden van Retouche de behoefte ontstaan om op een ander niveau van elkaar te leren. Bij steeds meer leden gaat de vraag spelen: hoe lukt het mij om de kijker te boeien met mijn foto ook al houdt hij/zij helemaal niet van, bijvoorbeeld, stoommachines of portretten. Dat brengt je als fotograaf in de eerste plaats bij jezelf, en precies bij de vraag: wat boeit mij nou in dat herfstlandschap? Hoe breng ik het zodanig in beeld dat het een boeiend wordt om naar te kijken? Techniek en compositieregels worden dan hulpmiddelen bij het vergroten van de zeggingskracht van foto’s: foto’s met stopkracht (John van Gessel) of bij het maken van ‘foto’s met een haakje’ (Diana Bokje). Voor ‘foto’s met een haakje’ is een sterke compositie belangrijk en ook dat de techniek ‘klopt’. Er mogen best foutjes in zitten, maar ze mogen niet afleiden van de essentie van het beeld. Scherpe omschrijvingen zijn er niet voor, maar je voelt haarfijn wanneer een foto ‘een haakje’ heeft. Let wel, niet elke foto met ‘een haakje’ levert tijdens de jaartentoonstelling een medaille of (erger nog) een beker op. Om foto’s ‘van een haakje te voorzien’ spelen fotobesprekingen en werkgroepen een belangrijke rol. Eigen stijl Even terug naar ‘beter fotograferen’. In bladen zoals Shutr worden regelmatig foto’s besproken waar je (even) aan moet wennen. In het begeleidende artikel wordt uitgelegd wat de foto’s zo karakteristiek maakt voor die fotograaf. De vraag is dus, wat maakt dat mensen de fotograaf aan zijn/haar foto’s herkennen. Stelling: mensen met een eigen stijl zijn vrijwel altijd boeiend, ook al houd je niet van die stijl. Het ligt in de lijn van de ontwikkeling van Retouche dat we in de komende jaren aandacht gaan geven aan een herkenbare eigen stijl. Dat wil vooral NIET zeggen, dat techniek en compositieregels overboord gaan. Integendeel! Je moet ze simpelweg zo goed kennen, dat je je ‘eigen handtekening ermee kan zetten’! Het gaat er bij het ontwikkelen van een eigen stijl om, dat de manier van kijken, van inkaderen, van onderwerpkeuze, van keuze van details, van omgaan met kleur, van belichten en van nabewerken kenmerkend is voor jou. Anderen herkennen op een gegeven moment jouw stijl. Meestal eerder dan jij dat zelf doet. Hoe kunnen we elkaar helpen bij het ontwikkelen van een eigen stijl? Denk aan de combinatie van opdrachten, vrij werk en het werken in werkgroepen. Daarnaast kunnen presentaties over uiteenlopende onderwerpen en technieken inspireren om nieuwe dingen te proberen. De opdrachten zorgen ervoor, dat je (alleen of in een werkgroep) alle aandacht kunt besteden aan de vraag hoe je de opdracht gaat uitwerken. Veel van de creativiteit gaat zitten in het bedenken van de uitwerking van de opdracht. Veel fotografen zijn ook los van opdrachten aan het fotograferen. Je zou het ‘vrij werk’ kunnen noemen. Losse foto’s of kleine series, die iemand wil laten zien enkel en alleen met de bedoeling om feed back te krijgen op de zeggingskracht van de foto’s. De fotograaf legt uit wat hem/haar voor ogen stond met de foto(serie). Deze uitleg is het begin van een gesprek, dat als doel heeft de fotograaf verder te helpen in het ontwikkelen van zijn/haar een eigen stijl en de daarbij behorende expressieve vaardigheden met fotografie. Op clubavonden vraagt dit een serieuze inbreng van de leden van Retouche en zeker ook een goede leiding van het gesprek. De Programmacommissie kan zoeken naar een vorm waarin leden, die dat willen gedurende een clubjaar mogelijkheden krijgen om een aantal foto’s in te brengen voor een bespreking (en feedback krijgen). Het bestuur zal nadenken wie binnen Retouche goede gespreksleiders zijn of kunnen worden. Creatieve foto’s Recentelijk hebben de leden van Retouche opdrachten gekregen als ‘Wat maak je ervan?’, ‘Hoe loopt dit af’ en ‘Bewust onscherp’. Uitdagende onderwerpen en werkwijzen, die de creativiteit stimuleren. Dat geldt overigens ook voor de estafettefoto’s. Kern van deze opdrachten is: welke associaties roepen voorbeeldfoto’s op en hoe kom je vandaaruit tot een originele foto met een herkenbare eigen inbreng.De kernvraag is: hoe stimuleren we elkaars creativiteit zonder een te strak kader aan te leggen? Waar ligt de grens tussen creatief en ‘gezocht’. Anders gezegd: tussen kunst en kitsch. Ook hier gaat het om een ontwikkeltraject, dat staat of valt met een goede en goed geleide bespreking van de resultaten. Coaching is een mogelijk traject. Coaching en de Retouche Academy In de voorgaande paragrafen is het ontwikkelen van technische, expressieve en creatieve vaardigheden aan de orde geweest. Gegeven de uiteenlopende vaardigheden van onze leden is een één-op-één benadering vermoedelijk het meest effectief. Hierbij komen twee mogelijkheden in beeld, t.w. 1. Elkaar opzoeken tijdens werkavonden, na mogelijk al via de mail contact gelegd te hebben over het specifieke onderwerp. 2. Het oorspronkelijke idee van de Retouche Academy nieuw leven inblazen. Dat vraagt het opnieuw onder de aandacht brengen van de Academy, maar ook een zorgvuldige match tussen coach en gecoachte. Als de coaching echt gaat werken mogen we er veel van verwachten. Coaching kan goeddeels naast of in de andere clubactiviteiten plaatsvinden. Werkgroepen bieden een uitstekend coachingskader. Maarten Mulder, Naldo Peverelli, 24 januari 2020